25 kwietnia - Światowy Dzień DNA
Światowy Dzień DNA jest hołdem dla autorów modelu podwójnej helisy, czyli Jamesa Watsona i Francisa Cricka, którzy odkryli jak wygląda cząsteczka DNA. 25 kwietnia 1953r. w czasopiśmie Nature ukazał się ich artykuł dotyczący struktury DNA. Ten przełomowy moment pozwolił na rozwój wielu dziedzin, w tym kryminalistyki.
-
źródło: pixabay.com -
Czym jest DNA?
Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) pełni rolę nośnika informacji genetycznej. Oznacza to, że zawiera indywidualne dla każdej jednostki wiadomości dotyczące genów, które się dziedziczy. Dzięki odkryciu Jamesa Watsona i Francisa Cricka poznaliśmy jego strukturę. Cząsteczka DNA składa się z dwóch łańcuchów polinukleotydowych, które skręcają się wokół wspólnej osi tworząc podwójną helisę. Za to właśnie odkrycie naukowcy otrzymali nagrodę Nobla.
DNA w kryminalistyce
Według Brunona Hołysta kryminalistyka to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywaniu sprawców i zapobiegania przestępstwom i innym ujemnym zjawiskom społecznym. Z jednym elementem z tej definicji ściśle związane jest DNA, a mianowicie identyfikacją osób popełniających przestępstwo.
Badania DNA używane w kryminalistyce służą między innymi:
• do identyfikacji osób podejrzanych i poszukiwanych,
• ustalaniu tożsamości nieznanych zwłok i ustalania pokrewieństwa.
Wykorzystuje się je zarówno w sprawach karnych, jak i w sprawach cywilnych i rodzinnych - na przykład ustaleniu ojcostwa, macierzyństwa czy pokrewieństwa.
Pierwszy raz, wedle znanych nam źródeł, dowód z postaci badań DNA dopuszczony został w sprawie toczącej się na terenie USA w 1986r. Natomiast w Polsce takie badanie wykonane zostało przez prof. Ryszarda Słomskiego w roku 1989.
Jak widać, użycie tego typu ekspertyz w sądzie jest stosunkowo nowym tematem. Dlatego, że odkrycie metody identyfikacji osobniczej nastąpiło w 1984r. Udoskonalona wspomniana metoda, nazywana obecnie reakcją łańcuchowej polimerazy (PCR), jest wykorzystywana do dzisiaj.
Źródłem materiału w analizie DNA są ślady biologiczne takie jak: krew, nasienie czy ślina. Wedle zasady sformułowanej przez Edmunda Locarda, każdy kontakt obiektów skutkuje wymianą substancji między nimi. Dlatego też, technicy kryminalistyczni mając na uwadze powyższe zdanie, pochylają się nad każdym możliwym śladem. Nigdy nie wiadomo, które „puzzle” znalezione w miejscu zdarzenia mogą skutkować ułożeniem całego obrazu.
Nie sposób także pominąć policyjnych Archiwum X, których to funkcjonariusze starają się rozwikłać sprawy sprzed kilkunastu lub kilkudziesięciu lat. W większości skupiają się na niewyjaśnionych zabójstwach. I to właśnie nowoczesne metody kryminalistyczne, w tym badania śladów biologicznych pozwalają na ponowne rozpatrzenie przestępstw.
Odkrycie dokonane w latach 60-tych ubiegłego wieku, pozwoliło na wypracowanie metod wykorzystywanych przez policję do identyfikacji sprawców ale nie tylko.
Świętujmy, więc wraz z naukowcami Światowy Dzień DNA.
sierż.. Katarzyna Trzepak-Balicka
Komenda Powiatowa Policji w Kamiennej Górze
źródła: B. Hołyst „Kryminalistyka”;
M. Zubańska „Nowoczesne narzędzia techniki kryminalistycznej a niewykryte przestępstwa sprzed lat — czy sprawcy powinni się bać?” Przegląd Policyjny 2016, nr 3 (123);
T. Grzybowski, J. Widacki „Dowód z badań genetyczno-sądowych (badania DNA) w procesie karnym – problemy kontroli jakości badań” Palestra 4/2019
materiały Wyższej Szkoły Kształcenia Zawodowego w Przemyślu ze studiów podyplomowych „Kryminologia i kryminalistyka”;